Những Năm Cuối Đời

Và Sự Ra Đi Của

Hoàng Hậu Nam Phương

Lư Nhân Phan Thứ Lang

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Năm 1949, Bảo Đại trở về Việt Nam ngồi ghế “Quốc trưởng”, nhưng bà Nam Phương vẫn ở bên Pháp… Những ngày nghỉ lễ, bà Nam Phương thường đi phố cùng các con để mua đồ chơi cho chúng hoặc đi coi chớp bong với Hoàng tử Bảo Thắng, Công chúa Phương dung là hai người con nhỏ nhất. Tại Pháp ban đầu bà Nam Phương ở lâu đài Thorenc tại Cannes. Ở đây, bà Nam Phương cho con cái nhập học trường Couvent des Oiseaux, trường này mà trước đó bà Nam Phương đă theo học tới khi về lấy chồng.

Cũng có những lúc Bảo Đại về Pháp, bà Nam Phương cùng đi với Bảo Đại tới Casino để xem ông chơi baccarat, hoặc roulette cho vui. Những lần có bà cùng đi, nếu được bạc th́ Bảo Đại tặng hết cho bà để sắm sửa quần áo. Nam Phương Hoàng hậu ưa thời trang của hang Christian Dior và Balmin. Bà cũng là một người rất sành điệu ăn mặc và màu tím nhạt là màu bà ưa thích nhất. Có lẽ v́ cuộc đời của bà buồn nhiều hơn vui nên bà đă chọn màu tím chăng.

Hàng ngày sinh hoạt của bà là chăm lo cho các con hay đọc sách báo hoặc ra vườn trồng hoa, tỉa lá. Buổi tối bà thích đánh dương cầm cho các con nghe. Bà cũng là người ưa mỹ thuật. Trong pḥng bà người ta thấy treo những bức họa của Renoir, Buffet. Bà không thích tranh lập thể của Picasso v́ tâm hồn bà không hợp với trường phái hội họa này cũng như siêu thực. Bà rất thích nuôi chó. Trong nhà bà có cả một đàn chó, và trong đó có một con thuộc giống Saint Berard, loại chó to như con cọp, loại chó này để sử dụng t́m người mất tích trong rừng, trong khi đi trượt tuyết. Về thể thao bà có thể chơi bong bàn, quần vợt, và golf nhưng không giỏi lắm.

 
Sau năm 1955, Bảo Đại trở thành phế đế nên ông buồn bỏ nhà đi giang hồ và để bà Nam Phương ở nhà một ḿnh với mấy người con. Khi đó các con bà đă lớn, mỗi người đi làm một nơi. Những năm sau này bà Nam Phương rời lâu đài Thorenc ở Cannes để về sống ở lâu đài Domain de la Perche ở Chabrignac thuộc vùng Trung Tây nước Pháp, cách Paris chừng bốn năm trăm cây số. Nơi này có một trang trại lớn của riêng bà Nam Phương mà trước đây gia đ́nh bà (ông bà Nguyễn Hữu Hào) đă tậu cho. Nhà của bà ở cách biệt với những nhà dân ở vùng này, v́ là làng quê nên mọi người ít có dịp giao thiệp với nhau.

 
Những ngày gần đất xa trời mà thấy Bảo Đại c̣n đi giang hồ nên bà Nam Phương đă chọn một nơi yên tĩnh để sống những ngày cuối đời được thanh thản. Và đă có lần bà Nam Phương ngỏ ư được trở về Việt Nam để được chết và an tang bên cạnh hai mộ thân sinh và thân mẫu ở Đà Lạt. Nhưng Bảo Đại và các con của bà phản đối không cho bà về.
Về đời sống vật chất th́ bà Nam Phương không lúc nào thiếu thốn khi sống ở xứ người. Tài sản riêng do gia đ́nh Nguyễn Hữu Hào tậu cho bà gồm một chung cu lớn tại Neuilly và một chung cư ở đại lộ Opera. Ngoài ra bà c̣n nhiều nhà đất ở bên xứ Maroc, Congo… Nhưng những bất động sản này bà không quan tâm mà đă chia cho các con mỗi đứa một phần riêng, bà chỉ giữ lại trang trại ở Charbrignac, gồm 160 mẫu đất với một đàn ḅ gần trăm con và một vườn hồng lúc nào cũng nở hoa rất đẹp.

Những người dân ở gần nhà bà Nam Phương cho biết rất ít khi thấy ông Bảo Đại trở về đây thăm vợ con. Họa hoằn lắm một năm mới có một, hai lần ông ghé về rồi lại đi ngay. Duy nhất trong dịp đám cưới Công chúa Phương Liên th́ cựu Hoàng có vé để cùng bà Nam Phương đứng chủ hôn cho cô Phương Liên rồi mấy ngày sau ông lại biến mất.

Chết nơi xứ người


Những năm sau này bà Nam Phương ít đi ra ngoài và gặp gỡ ai. Cũng có đôi khi bà Nam Phương đi Paris để thăm các con đang học và làm ăn ở đó. Và ngược lại những dịp hè th́ các con có về đây thăm mẹ ở ít ngày chơi với bà cho bà khỏi buồn. Thời gian này bà bị bệnh tim nặng làm khó thở. Ngày 14 tháng 9 năm 1963, sau khi ra nắng bị cảm lại đi tắm bà bị sốt cao, v́ bệnh viện ở xa, bác sĩ không tới kịp nên bà đă ra đi vào lúc 5 giờ chiều. Lúc bà lâm chung ngoài hai người giúp việc không có ai là ruột thịt bên cạnh. Các con bà lúc đó đang đi học hoặc làm việc tại Paris, c̣n Bảo Đại th́ đang sống tại miền Nam nước Pháp.


Khi được tin bà Nam Phương tạ thế ông Bảo Đại có trở về ngay và đă mua một chiếc quan tài bằng gỗ sồi, loại ván quư giá nhất của người Pháp để an tang người vợ hiền thục, nhân từ và đạo đức… tới cuối đời không để lại một sự chê trách hay than phiền của mọi người. Ngay cả ông Bảo Đại cũng chưa bao giờ dám trách vợ về việc trai gái, v́ kể từ ngày ly thân với Bảo Đại, bà Nam Phương không có một người nhân t́nh nào, dù là đi khiêu vũ hay đi tắm biển với một người đàn ông nào khác. Có lẽ bà Nam Phương được sinh ra trong một gia đ́nh đạo đức nên bà giữ đạo rất nghiêm khắc ngay cả với các con của bà nữa.


Đám tang của bà Nam Phương được cử hành theo nghi thức đạo Công giáo, và tổ chức rất đơn giản. Đám tang vỏn vẹn chỉ có mặt Bảo Đại, các Hoàng tử, Công chúa và một số bạn bè thân thiết của gia đ́nh. Tại địa phương có vị Tỉnh trưởng và dân biểu địa phương bà Nam Phương cư ngụ tới chia buồn và dự tang lễ. Đặc biệt có sự tham dự của Công chúa Như Lư, là con gái của vua Hàm Nghi. Công chúa Như Lư cũng ở gần nơi bà Nam Phương cư ngụ, nhưng chưa bao giờ khi bà Nam Phương c̣n sống bà Như Lư tới thăm, mà duy nhất lần này bà Nam Phương tạ thế Công chúa tới dự đám tang.


Linh cữu của bà Nam Phương được an táng ngay nghĩa trang Công giáo tại Chabrignac. Trên mộ của bà có tấm bia ghi những ḍng chữ:

 

Ici Repose l’Imperatrice d’Anamnée

Jeanne-Mariette Nguyen Huu Hao

 (4-12-1914 – 15-9-1963)


Và mặt sau bia mộ có viết ḍng chữ Hán:


“Đại Nam Nam Phương Hoàng hậu chi mộ”

 
(Dịch là: Mộ phần của bà Hoàng hậu Nam Phương nước Đại Nam).

 
Chúng tôi đă so sánh nhiều tư liệu thấy ḍng chữ ghi trên bia mộ của bà Nam Phương có mấy điểm khác nhau như:
Ngày tạ thế của bà Nam Phương là khoảng 5 giờ chiều ngày 14 tháng 9 năm 1963 mới đúng. Nhưng trên mộ bia lại viết là ngày 15-9-1963. Và theo ông Nguyễn Đắc Xuân viết, năm 1988(?) ông Xuân đă tới thăm mộ bia viết ḍng chữ Pháp với tên bà Nam Phương như sau:


Ici repose l’Imperatric d’Annamnée

Jeanne Mariette Nguyen Huu Hao.


Nhưng tới năm 1999, ông Tôn Thất An Cựu có đến thăm mộ bà Nam Phương th́ lại thấy mộ bia ghi là:


“Ici repose l’Imperatric d’Annamnée

Marie Thérèse Nguyen Huu Thi Lan”


(Có nghĩa “ Đây là nơi an nghỉ của bà Hoàng Hậu Việt Nam tên Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị Lan).

C̣n ngày ghi trên mộ bia, lẽ ra phải ghi ngày 14-9-1963 mới đúng. C̣n ngày 15-9-1963 là ngày an táng bà Nam Phương.
Nghe nói, trước đây mấy năm mộ của bà Nam Phương đă bị kẻ lạ mặt đêm tôi vào đào nhiều lỗ để t́m của cải vàng bạc châu báu xem bà có mang theo không. Và chúng có lấy được ǵ th́ không ai biết rơ, chỉ có gia đ́nh con, cháu bà mới biết mà thôi.

 
Mộ phần của thân sinh và thân mẫu của bà Nam Phương là ông bà Nguyễn Hữu Hào được chôn cất ở Đà Lạt rất nguy nga, như một cái lăng, v́ được xây cất trên cao, có bậc đá đi lên mộ, nhưng trước đây có kẻ lạ mặt đă đào lên để t́m báu vật.


Thật buồn cho số phận bà Nam Phương, lúc trẻ thật hạnh phúc và sung sướng về vật chất cũng như danh vọng. Vậy mà cuối đời bà đă mất trong sự cô đơn lạnh lẽo nơi xứ người ở cái tuổi c̣n khá trẻ. Bà Nam Phương Hoàng hậu sinh năm 1914 và mất năm 1963, khi vừa được 49 tuổi, cái tuổi theo người Việt gọi là tuổi xui, như dân gian thường nói : “Bốn chín chưa qua năm ba đă tới”.

 

Tuy nhiên, với vẻ đẹp phúc hậu và tấm ḷng nhân từ của ḿnh, dù bà Nam Phương Hoàng hậu mất đă lâu nhưng những câu chuyện về cuộc đời của bà sẽ vẫn c̣n được người đời nhắc tới.

 

Lư Nhân Phan Thứ Lang

(trích NPHH Cuối cùng triều Nguyễn)