Làm Yêu, Làm T́nh ?

người lính già Oregon

 

 

 

 

 

Lời phi lộ: Đây là một bài phiếm luận đọc cho vui, để xả stress vào cuối tuần, không phải là một bài nghiên cứu thâm sâu về ngôn ngữ hay văn chương, cũng không dính líu đến chính trị, và ráng không đụng chạm đến ai. Xin quư vị và quư bạn xem qua, góp thêm ư kiến, nếu muốn, cũng cho vui, nhưng không tranh luận nghiêm chỉnh, gay cấn.

Để làm chuyện đó, người Mỹ có kiểu nói lịch sự to make love (= to engage in sexual intercourse), người Pháp, faire l’amour (= accomplir l’acte sexuel). Người Việt ḿnh, cũng rất lịch sự, quen nói làm t́nh, mặc dù chữ “t́nh” đứng khơi khơi giữa trời chưa diễn tả hết nghĩa của “love” hay “amour” dưới dạng động từ, v́ có bao giờ ai viết “Anh t́nh em” (I love you, je t’aime)? Nghe được không chứ? Giở tự điển Việt Nam, thấy chữ làm t́nh (= đàn ông đàn bà ăn nằm với nhau) và ngoài ra không có chữ nào khác tương đương với kiểu nói lịch sự Anh và Pháp.

1) Riêng tiện nhân, từ hai năm nay, lại dùng, và khoái dùng, từ ngữ làm yêu. Khiến một ông bạn vàng bên Việt Nam rất ư là thắc mắc, tưởng tiện nhân ở Mỹ lâu năm quên cả tiếng Việt (hoặc làm bộ quên tiếng Việt như mấy thằng cha Việt Kiều áo gấm về làng, trưởng giả học làm sang, nổ c̣n hơn kho đạn Long B́nh) và nhắc, “ông ơi, làm ơn thay nó bằng làm t́nh đi”. Tiện nhân bèn cười cười, dĩ nhiên trên email, “OK, th́ chữ nào cũng được, miễn là có làm chuyện đó một cách chất lượng là được, cứu cánh biện minh cho phương tiện mà”.

Nguyên do cũng tại như thế này: Số là tiện nhân nghỉ hưu đă mấy năm. Một hôm, Sở Y tế quận, qua trung gian của một người bạn, nhờ tiện nhân đến làm giám khảo, có trả lương, cho một buổi tuyển lựa thông dịch viên Anh-Việt, cùng với hai nhân viên của Sở, một Mỹ, một Việt. Một nữ thí sinh trẻ đẹp, cha mẹ gốc Tàu Chợ Lớn, sinh ra và lớn lên tại Mỹ, dĩ nhiên tiếng Anh rất giỏi, c̣n tiếng Việt lơ lớ, rặt giọng Tàu. Khi được yêu cầu dịch một câu về bệnh Aids ra tiếng Việt, gặp chữ make love khó quá cô không biết nói sao, quưnh lên bèn dịch đại: “ờ à… khi hai đứa làm yêu (make love) mà không có bảo trọng (protection) th́ ờ à… hai đứa nó dám (they risk) có cái dịp may (chance) ờ à… chụp (catch) cái bệnh Aids”.

Tiện nhân suưt bật cười. Nói tiếng Việt như thế, dĩ nhiên, làm sao được mướn? Nhưng tiện nhân nhớ măi chữ làm yêu rất dễ thương của cô. Nó lạ, độc đáo (điều chắc chắn) và chính xác (có lẽ) hơn chữ làm t́nh. Tiện nhân mê chữ đó cũng như nhà đại phê b́nh văn học kiêm học giả thật Nguyễn Hưng Quốc bên Úc mê bài thơ Con Cóc nhảy ra Con Cóc ngồi đó Con Cóc nhảy đi…vậy. V́:

a) Chữ yêu, đúng nguyên thủy, có một nghĩa rất đen, rất rộng, dành cho nam và nữ, c̣n những người khác với nhau, như cha mẹ, con cái, anh em, bạn bè, dùng chữ thương là thích hợp nhất. Để phân biệt hai trường hợp, tiếng Pháp có chữ aimer và aimer bien, cũng như tiếng Anh to love và to like. Ví dụ, sau một thời gian tán tỉnh, một ngày đẹp trời, nghe một em đầm tóc vàng sợi nhỏ thỏ thẻ: “Je vous aime bien”, hoặc “I like you much”, quư bạn trẻ đừng tưởng bở, mừng quưnh lên, mà móc ví dâng hết thẻ credit cho em đi siêu thị cà.

b) Về nghĩa bóng, và rất hẹp, yêu đi sát với làm yêu. Đă lâu, tiện nhân đọc ở đâu đó một đoạn văn trữ t́nh có câu: “Và chàng đă yêu nàng” và trong nội dung bài viết, người ta hiểu rất rơ chàng đă… ngủ, tức làm yêu, với nàng. Đọc một vài bài thơ t́nh của Xuân Diệu, tiện nhân, vốn nhậy cảm, hiểu chữ yêu trong nghĩa này. Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối…Anh hút nhụy của mỗi giờ t́nh tự…Cũng vậy, nếu một cô thúc giục, “hăy yêu em đi, chiều hôm tối rồi”, không lẽ anh chàng cù lần đến nỗi đứng đực ra đấy? Từ đó, chữ yêu móc ngoặc với đương để thành yêu đương –chỉ dùng cho trường hợp cổ điển nam nữ yêu nhau, mà gays hay lesbians ở Mỹ cũng chưa được phép dùng. Hai anh râu ria xồm xoàm, vai u thịt bắp, cỡ những tay đua mô tô Harley trên xa lộ, mà ôm nhau nói chữ yêu đương, mặc dù được Obama và Biden cho phép làm hôn thú, vẫn khiến tiện nhân rùng ḿnh, nổi da gà. Tiện nhân không kỳ thị đâu nhé. Chỉ bàn về thẩm mỹ và chữ nghĩa thôi. Con cái nói chữ ấy với cha mẹ, anh chị em với nhau, cũng không được nốt. Phải dùng yêu thương.

3) C̣n t́nh có ba bảy đường t́nh: t́nh con, t́nh cha, t́nh mẹ, t́nh nước, t́nh nghĩa, t́nh vợ, t́nh chồng, t́nh bạn. Làm t́nh. OK, nhưng làm t́nh nào đây? Trong Truyện Kiều, khi tái hợp với Kim Trọng, và chàng muốn lấy nàng, Kiều từ chối, lấy cớ t́nh hai người bây giờ chỉ c̣n là t́nh nghĩa,

Hai t́nh vẹn vẻ ḥa hai

Chẳng trong chăn gối cũng ngoài cầm thơ

Chính v́ làm t́nh không rơ ràng, mơ hồ sương khói mà tiện nhân thích chữ làm yêu, dứt khoát hơn, đâu vào đó hơn, khi bàn về chuyện pḥng the nam nữ.

2) Ngôn ngữ bây giờ có nhiều kiểu nói mới rất lạ lùng, mà các ông hàn lâm (académicien) Tây gọi là néologisme, hay tệ hơn barbarisme. Thỉnh thoảng, tiện nhân nghe vài CD hải ngoại, nhất là quốc nội, trong đó có những câu hát ở thể tán thán từ (exclamatif), như: “yêu dấu ơi! hỡi dấu yêu! sao bây giờ đành xa đôi lứa v.v…”, chẳng hạn trong bài “Luân vũ trong chiều mưa” (?) do Bảo Hân hát. Tĩnh từ yêu dấu, trong context bài hát, trở thành đối tượng để gọi, để nói chuyện, như một t́nh nhân? Ủa, sao lạ rứa? Suy nghĩ măi, tiện nhân đoán rằng ông hay bà nhạc sĩ không bị té giếng đâu, nghĩa là chưa khùng, nhưng có lẽ đă dịch danh từ (mon) chéri / (ma) chérie của Pháp hay (my) darling của Anh-Mỹ ra thành tĩnh từ yêu dấu, cho nó có vẻ lập dị, độc đáo. Dịch thành anh / em yêu dấu, như đúng nghĩa của nó, sẽ tầm thường, cù lần, quê mùa chăng? Ấy là chưa kể những chữ mà Việt Cộng bây giờ xài tầm bậy tầm bạ, vung vít, không giống ai, không người lái. Chẳng hạn chữ bức xúc: tiện nhân thách tất cả những kẻ xử dụng nó thử định nghĩa là cái quái quỉ ǵ, một cách thuyết phục. Chẳng hạn chữ hoành tráng, bây giờ bị VC dùng với nghĩa hỗn tạp, bừa băi. Đụng cái ǵ cũng hoành tráng. Về chữ này, một ông bạn già John Doe 1 kể rằng ông cho một ông bạn già John Doe 2 một viên Cialis (tương tự Viagra) để dùng thử và dặn cho biết kết quả như thế nào. Hôm sau, John Doe 2 hồ hởi phấn khởi báo cáo: “Phải công nhận đó là thuốc tiên, v́ sau nửa tiếng bỗng nhiên thằng bé vùng lên, sừng sộ, cực kỳ hoành tráng, lại c̣n ngoan cố nữa, xong rồi bảo xuống nó vẫn không chịu…”

3) Trở lại chữ làm yêu. Nó chỉ được dùng khi người ta muốn văn vẻ, lịch sự. Trong những trường hợp khác, tùy theo mức độ b́nh dân hay thô tục, mọi ngôn ngữ trên thế giới đều có rất nhiều cách nói. Chẳng hạn giao cấu (nói chung, cho con người và con vật, đực và cái, và trong một bài thơ, đại thi hào Phạm Công Thiện của một số độc giả mê sảng đă tự nhận “giao cấu với mặt trời sinh ra mặt trăng”), giao hợp (chỉ cho người), giao hoan (c̣n có nghĩa vui chơi, hoan lạc với nhau). Cho những chữ này, tiếng Pháp có accouplement (động từ là “s’accoupler”), coït (trong tự điển chữ coït không có dạng động từ, trừ Flaubert dùng coïter, vào năm 1859), copulation ← Latin, copulatio, kết hợp. Tiếng Anh có coition, hoặc coitus –cũng như coït, bởi tiếng Latin coitus ← coire, đi với nhau. Dùng trong y khoa, hay văn chương, c̣n có post coitum, hậu giao hợp. Chán? cf Xuân Diệu:

Vừa xịch gối chăn, mộng vàng tan biến,

Dung nhan xô động, sắc đẹp tan tành.

Vàng son đang lộng lẫy buổi chiếu xanh,

Quay mặt lại cả lầu chiều đă vỡ (Giục giă)

Về chữ coït (chữ ï có hai chấm trên đầu), tại Portland có một hăng giặt thảm không hiểu sao lấy tên là Coit, mới đầu đọc thấy nó, tiện nhân không khỏi mắc cười.

Thô tục hơn th́ Việt Nam có Đ… –mà ai cũng biết và chắc đă nói ít nhất một lần trong đời, giống như merde của Pháp và shit của Anh-Mỹ. Tiếng Pháp, tiếng Anh th́ nhiều lắm, gồm cả tiếng lóng, để chỉ Đ… So với tiếng Pháp, chẳng hạn, từ ngữ Việt Nam, về chuyện ấy và liên quan đến cái giống, có vẻ kém thua. Ví dụ, về bộ phận sinh dục của hai phái, Việt Nam chỉ có trên dưới 10 chữ là cùng, gồm cả từ những câu chửi tục dân gian hoặc thơ nói lái của Hồ Xuân Hương hoặc thơ Con C…, Cái L… của thi sĩ Trần Tiến Dũng trên báo Tiền Vệ do Nguyễn Hưng Quốc chủ xướng. Trong khi tiếng Pháp, tiện nhân đếm trong Tự điển tiếng lóng (Dictionnaire du français argotique et populaire), thấy 93 chữ cho đàn ông (le mec) và 72 chữ cho đàn bà (la nana). Không hiểu tại sao. Có lẽ về t́nh dục dân Tây quá mạnh, nhờ mê cognac và bifteck? Nhân đây, tiện nhân kể một chuyện xảy ra thời mới bắt đấu đi dạy tại Mỹ. Trong bài học về article le, la, một nữ sinh viên giơ tay hỏi: “Monsieur, tại sao verge (dương vật) lại là la, féminin, c̣n vagin (âm đạo) lại là le, masculin?” Hỏi tại sao với ngôn ngữ và văn phạm th́ thà hỏi đầu gối, sướng hơn. Câu hỏi bất ngờ, chưa bao giờ nghĩ đến, làm tiện nhân bối rối, đang phân vân không biết có nên, hay không, giải thích bằng nguyên ngữ Latin, virga (→ verge), giống cái, nhưng khổ một nỗi vagina (→ vagin) lại cũng là giống cái, th́ một nam sinh viên mau mắn trả lời hộ: “Tại v́ con verge dành cho đàn bà, c̣n cái vagin dành cho đàn ông.” Có thể đúng vào thời ấy (thập niên 90). Hôm nay mà giải thích kiểu đó sẽ bị ốm đ̣n bởi cái đám ồn ào ủng hộ hôn nhân đồng tính.

4) Chữ Đ… và ĐM… trong ngôn ngữ thô tục Việt Nam là chữ (lettre, letter) căn bản, nếu thay đổi cũng tùy từng miền Nam, Trung, Bắc. C̣n Tây và Mỹ? Khá nhiều, nhưng tiện nhân chỉ xin nêu ra một ví dụ thôi: baiser và anh em của nó, to fuck.

Chữ baiser dùng như danh từ có nghĩa là cái hôn hiền lành, vô tội (giữa t́nh nhân), từ đó có bise và bisou (trên má, giữa những người trong gia đ́nh và bạn bè thân thiết). Dùng dưới dạng động từ, baiser trở thành Đ… ngay, trong nghĩa lịch sự hoặc tục tằn của chữ. Dịch “tôi hôn nàng” ra “je la baise” là chết tươi. Mà phải dùng động từ embrasser (“je l’embrasse”, c̣n có nghĩa là ôm) hoặc đi ṿng vo Tam quốc, “je lui donne un baiser”) là an toàn trên xa lộ. Từ baiser động từ, các ông Tây bày ra nhiều cách, ví dụ: baiser à la papa (nhẹ nhàng, kiểu ông bà do những cố đạo truyền giáo, missionnaires, dạy bảo con chiên Công giáo), baiser en hussard (kiểu biệt kích, tấn công liền, ào ạt, không giáo đầu lôi thôi), baiser en cygne (vác cày qua núi) v.v... Ngoài ra, c̣n có những danh từ đồng nghĩa: baisage, baise, đặc biệt baiseur (nôm na, thằng cha khoái đ... rong, Mỹ gọi là “f... around”). Cùng nghĩa với động từ baiser có tiếng lóng calcer (“Il a calcé une nana”). Chửi nhau? Ngày nhỏ, chúng tôi thỉnh thoảng chửi qua chửi lại với mấy thằng Tây con: Je baise ta mère / ta sœur. Giận nữa th́: Je viole (= hiếp, rape) ta mère. Thằng con của tiện nhân, Xavier, học lớp 8, thường bị một thằng bully Mỹ cùng lớp đi theo chọc ghẹo, quấy rầy vô cớ, một hôm tự nhiên gây sự: “Your mom tried to abort you but she failed” (Mẹ mày đă cố gắng phá thai mày, mà thất bại). Tức quá (v́ thực ra, nghĩ kỹ, câu của thằng Mỹ con kia cũng nặng lắm), Xavier chửi lại: “F... you and your mom“. Rồi hai thằng chửi nhau loạn xạ. Tiện nhân đâu có bao giờ dạy, hoặc khuyến khích, con chửi và chửi lại như vậy. Cả hai đều bị cố vấn trường gọi lên hỏi tội. V́ thằng Mỹ con khiêu khích trước nên bị đuổi học một ngày, Xavier bị cảnh cáo. Nhưng tiện nhân không la mắng con, v́ hiểu rằng ăn miếng trả miếng vẫn là phương cách hữu hiệu để sống c̣n trong xă hội phức tạp và độc ác này, dù Cộng sản hay Tư bản.

B́nh dân và thô lỗ hơn th́ Tây có chữ foutre, bởi Latin futuere (= giao hợp). Muốn tống cổ ai ra đường, Tây nói, “va te faire foutre”. Foutre đồng nghĩa với to screw, to lay, to bang, hay thông dụng nhất, to fuck của Mỹ. Về chữ fuck, những người mang tên Phúc, Phục, Phách, Phát, Phác hiện nay ở Mỹ bị phiền toái đă đành, mà tiếng Phắc vô tội ngày xưa ở Việt Nam cũng bị vạ lây. Chả là, một hôm, anh cố vấn đơn vị tiện nhân thắc mắc, “tôi nghe cứ mỗi lần sĩ quan cao cấp vào pḥng th́ các anh đứng lên vào hàng hô fuck lia fuck lịa, như vậy nghĩa là làm sao?”

5) Chuyện dài chữ nghĩa cà kê dê ngỗng về việc ấy giữa đàn ông đàn bà nói hoài không dứt. Không chán. Nhất là khi có rưọu vào. Tiện nhân bàn rộng vấn đề này cốt để quư bạn, nếu có dịp, làm quen với những ngôn từ có chất giọng đường phố trong sách của Céline hay Jean Genet. Chưa muốn, nhưng cũng phải dứt thôi. V́ sợ mấy tên đạo đức giả thứ thiệt (cỡ khứa lăo cựu-thượng-nghị-Gật-Tam-Ṭa, Portland, vô nhà thờ, mắt lúc nào cũng nhắm tít lại, nhưng viết báo lại đội tên giả chửi thiên hạ dữ dội) lấy gương tự soi mặt ḿnh, rồi lớn tiếng mắng người ta là “đồ cà chớn, già mà mất nết, uẩn ức sinh lư”.

Nhưng trước khi dứt, tiện nhân cũng mong quư bạn thử dùng một lần chữ làm yêu, thay cho làm t́nh, xem có ếp-phê ǵ không. Nếu thấy đặng, xin dùng nó tiếp và đưa vào tự điển giùm tiện nhân, cho mấy ông hàn lâm Tây sợ lé mắt chơi. C̣n nếu bà xă, hoặc người yêu, không chịu, thích xài chữ cổ, th́ cứ đổ tội cho tiện nhân. Bề nào quư bạn cũng chẳng mất ǵ cả.

Người Lính Già Oregon

Portland, 20/6/2013

 

nhận từ Thien Duc Tu